Waarschijnlijk heb je nog nooit over opbaren nagedacht. Het is zo’n onderwerp waarvan je denkt, waarom zou ik dit willen weten? Toch is het handig om er eens over na te denken en te weten wat de mogelijkheden zijn.

Na het overlijden wordt iemand gewassen, aangekleed en op een respectvolle manier netjes neergelegd. Een belangrijk onderdeel van de laatste zorg is het opbaren, letterlijk het ‘op een baar leggen’ van een overledene. Dat kan op een bed of een opbaarplateau, maar de overledene kan ook in een kist gelegd worden. De opbaring kan meerdere dagen duren zodat er genoeg tijd is om afscheid te nemen. Het opbaren kan thuis gebeuren, maar ook bijvoorbeeld in een uitvaartcentrum of familiekamer. 

Technieken om het lichaam te conserveren

Om het lichaam tijdens de periode van het opbaren, dus vanaf het overlijden tot aan de uitvaart, in goede conditie te houden zodat het toonbaar blijft, kun je verschillende technieken toepassen: koelen, balsemen of biologisch.

Koelen
De meest gebruikelijke manier om een lichaam te conserveren. Dat kan  in de centrale koelruimte van een rouwcentrum. Bij thuis opbaren wordt hiervoor een koelplaat gebruikt. Deze wordt onder het lichaam gelegd. Dat kan zowel in bed als in een kist.

Thanatopraxie
Een relatief nieuwe methode in Nederland is thanatopraxie. Sinds de laatste wijziging van de Wet op de lijkbezorging (1991) is dit in ons land mogelijk. Thanatopraxie, in ons vak zeggen we kortweg ‘thana’, is een lichte balseming, die het lichaam tijdelijk conserveert. Dankzij deze behandeling heeft de omgevingstemperatuur geen invloed op het ontbindingsproces. Het is na een behandeling daarom niet nodig om te koelen of de opbaarruimte koel te houden. Deze behandeling kan gewoon thuis plaatsvinden.

Biologisch
Een nieuwe methode, vorig jaar geïntroduceerd, is de Bio Sac 200 een ecologisch product waarbij twee zakjes gevuld met koolstof en kleikorrels op het lichaam worden gelegd. Dit heeft een neutraliserend effect op geuren en gassen die vrijkomen. De zakjes worden keurig weggewerkt onder de kleding. Een koelplaat is bij deze methode niet nodig.

Nog natuurlijker: graszoden
Voor een nog natuurlijkere beleving kunnen er bakken met graszoden onder de kist, opbaarplank of het bed worden gezet. Door deze regelmatig te besproeien met een oplossing van rozemarijn en kwarts, wordt warmte aan de omgeving onttrokken en blijft de ruimte fris en koel.

Waar opbaren?

Opbaren kan op verschillende plekken. De nabestaanden kiezen uiteindelijk voor de optie die hen het meest aanspreekt. Afscheid nemen is nu eenmaal zeer persoonlijk.

Opbaren thuis
Vroeger was het heel gebruikelijk om een overleden dierbare thuis op te baren. Tegenwoordig gebeurt dit veel minder vaak. Het voordeel van een opbaring thuis is dat het persoonlijk en intiem is. Veel mensen vinden het een mooi idee dat iemand in zijn of haar vertrouwde omgeving is.

Als een kind overlijdt is thuis opbaren doorgaans meer vanzelfsprekend. Voor ouders is het fijn om op deze manier, in de eigen vertrouwde omgeving, afscheid te nemen van hun kind. Ook voor broertjes en zusjes kan het afscheid in een veilige omgeving net wat makkelijker zijn dan in een onbekende omgeving.

Rouwcentrum
Je kunt er ook voor kiezen een overledene in een rouwcentrum op te baren. Het voordeel is dat de nabestaanden wat meer rust hebben en iemand in een centrale koeling gekoeld kan worden. Een nadeel is dat je niet zomaar, op elk gewenst moment, bij je dierbare kunt zijn. Er moet altijd eerst een afspraak worden gemaakt.

Familiekamer
Een familiekamer is een wat kleinere, sfeervol ingerichte opbaarruimte. De familie krijgt een sleutel in bruikleen, zodat je op elk moment van de dag de overledene kan bezoeken. Dus een soort thuissituatie op locatie, die de positieve kanten van een rouwcentrum en thuis opbaren combineert.

In de tuin
Opbaren in de tuin? Ja, ook dat is mogelijk. Bijvoorbeeld in de schuur of in een tuinhuisje, omdat iemand dol was op klussen of tuinieren. De overledene is heel dichtbij, maar het is niet te confronterend, omdat het niet in huis is.

Houding

De meest gebruikte houding opbaarhouding is op de rug, met de handen gevouwen of over elkaar heen. Steeds vaker wordt er in de uitvaartwereld voor gekozen om een overledene op te baren in zijn of haar favoriete slaaphouding, op de zij, met een hand onder het hoofd of wellicht met gebogen knieën.

Alles is mogelijk, mits je goed rekening houdt met de praktische gevolgen van een keuze. Met de handen onder het hoofd bijvoorbeeld raden we af. Op bed is deze houding geen probleem, maar in een kist is dat zeker wel het geval. Overleg daarom met de uitvaartbegeleider, zij weten wat wel en niet mogelijk is.

Juist niet opbaren

Niet iedereen wordt opgebaard. Als je je lichaam na overlijden ter beschikking stelt aan de wetenschap is er meestal geen opbaring mogelijk. Het lichaam moet namelijk binnen 24 uur geprepareerd zijn.

Het kan ook zijn dat je uit principiële redenen niet wil worden opgebaard. Het is verstandig dit voor je dood aan te geven bij vrienden en familie door je uitvaartwensen kenbaar te maken.

Meer weten?

Over het algemeen geldt: er is meer mogelijk dan je denkt. De uitvaartbegeleiders van Amarantha Uitvaartzorg wisselen graag – vrijblijvend – van gedachten over deze zaken. Neem contact met ons op voor een wensgesprek!