Grafmonumenten van geruimde graven worden vaak afgevoerd naar de puinverwerker. Er zijn alternatieven. Op sommige begraafplaatsen hebben oude grafstenen een ‘laatste rustplaats’ gekregen als zerkenpad. De gemeente Giessenlanden, nu Molenlanden, spaart oude grafstenen op om er een kunstwerk van te laten maken.

Op de oude begraafplaats aan de Willem de Vries Robbéweg in Gorinchem staan nog heel wat prachtige oude zerken. Al dan niet vervallen door de tand des tijds. Begroeid met mossen en korstmossen bieden deze stenen ruimte voor een nieuw ecosysteem voor insecten, mossen en andere flora en fauna. Ze geven de begraafplaats een bijzondere sfeer, net zoals de hoge bomen en de in het voorjaar overal bloeiende sneeuwklokjes.

Graftrommels

Op de begraafplaats naast de kerk in Hoornaar en ook op de oude begraafplaats in Giessenburg zijn nog graftrommels te vinden. Van deze graftrommels, die soms als grafsteen, maar ook als extra aandenken aan de overleden persoon werden geplaatst, zijn er nog maar 700 te vinden in Nederland. De gemeente Giessenlanden is bezig met een reorganisatie van haar begraafplaatsen. De aanleiding was een heel praktische: ruimtegebrek. Jarenlang waren de graven waarvan de grafrechten allang verlopen waren met rust gelaten. Tot er geen plaats meer was om de gestorven dorpsbewoners te begraven. Toen begon een klus die zijn weerga niet kent. Alle rechthebbenden van de graven moesten worden opgespoord. Wat niet in alle gevallen lukt of is gelukt.

Bij het grofvuil

De nabestaanden krijgen de vraag wat er met het grafmonument moet gebeuren. Dat is een lastige vraag, want wat moet je ermee. Je zet zo’n zerk niet even in de tuin of op je balkon. Dat leidt soms tot ongedachte oplossingen. Afgelopen maanden ging er een foto rond op Facebook van een grafsteen die bij het grofvuil stond: ’Rust zacht, lieve moeder’.

Zerkenpad of kunstwerk

Sinds dit jaar krijgen nabestaanden de vraag van de gemeente Giessenlanden of de steen hergebruikt mag worden. De stenen worden onderdeel van een kunstwerk in de openbare ruimte, zo is het plan van de gemeente Giessenlanden. Wie dat liever niet wil, kan dat natuurlijk ook aangeven. De optie om een zerkenpad te maken, zodat je op de begraafplaats over de stenen loopt, net zo als in veel kerken, heeft het jammer genoeg niet gehaald. De gemeente denkt dat het praktisch niet haalbaar is om met al die verschillende materiaalsoorten een begaanbaar pad te maken. Maar dus wel een kunstwerk. Het is nu wachten totdat er de komende jaren genoeg graven worden geruimd zodat de vrijkomende grafmonumenten naar een kunstatelier kunnen worden afgevoerd.

Mooi dat de gemeente Giessenlanden oog heeft voor de waarde die sommige stenen hebben. Want beter een mooi betekenisvol kunstwerk dan een enkeltje puinverwerker.

Blikvanger

Op de begraafplaats in Arkel is de grafkelder van de familie Muller-Smit blikvanger. De grafkelder werd recent gerestaureerd. Het resultaat is een bijzonder funerair monument met twee taxussen als symbool van onvergankelijkheid.